Kitle Fonlaması Nedir ?

            Başbakan Yardımcısı  Mehmet Şimşek’in açıklamalarıyla gündeme gelen Kitle Fonlaması, bir projenin internet aracılığı ile finanse edilmesine verilen addır. Geleneksel yöntemlerde, mevcut birikimler bankalar aracılığı ile değerlendirilmektedir. Yani dolaylı bir finansman söz konusudur. Kitle fonlamasında herhangi bir aracı kuruma ihtiyaç duyulmamakta, finansman gereksinimi olanlar bunu kendilerine sağlayabilecek olan kimselere direk olarak başvurmaktadır. Burada iletişim aracı internettir. 

                 Bu işlemler ilk olarak bazı konserlerin finansmanını sağlamak üzere 1990 ların ortalarında başlamıştır. Genel bir eğilim olarak bankalar küçük ölçekli ve yeni kurulmuş şirketlere kredi vermeye pek istekli davranmaz. Finansman bulsalar dahi maliyetler nispeten yüksek olabilmektedir. İnternetin yaygınlaşması ile birlikte geniş topluluklara ulaşmanın kolaylaşması, finansman ihtiyacındaki bu tür şirketler için bir çıkış yolu haline gelmiştir. 

                  Kitle Fonlamasında muhtelif modeller kullanılmaktadır. Bağış ve Ödül Bazlı Kitle Modelleri söz konusu olduğunda bir proje için bağış şeklinde fon toplanmakta ya da proje başarılı olursa fon sağlayıcılara belirli bir ödül verilmektedir. Bu tür fonlamalarda fon sağlayanların bir karşılık beklentisi olmadığından proje sahiplerinin bu yolla fon toplaması çok da kolay değildir.

                 Yatırım Bazlı Kitle Fonlaması Modelinde bir menkul kıymet satılmaktadır. Bu kıymet firmanın varlıklarına bağlı olabileceği gibi, performansına da dayalı olabilir. İhtiyaç tutarı kadar bir kısım hisse satışa sunulursa Hisse Bazlı Kitle Fonlaması yapılıyor demektir. Fon toplayanlar iş planlarını, fonun ne şekilde kullanılacağını vb. bilgileri yatırımcılarla paylaşırlar. Böylece geniş bir yatırımcı kitlesine hitap edilmiş olur. Ancak firmanın iflası halinde yatırımcının korunması konusunda düzenleme sorunu ortaya çıkmaktadır. Yatırım Bazlı Kitle Fonlaması Modelinin diğer bir alt başlığı Kredi Bazlı Kitle Fonlaması şeklindedir. Yatırımcı kredi vermekte ama bu krediyi teminatsız vermeyi kabul etmektedir. Burada bunu yapmaktaki motivasyonu yüksek faizdir. Bankalardan kredi kullanması zor olan küçük veya kredibilitesi yetersiz kişilerin yanı sıra, kredi değerliliği yeterli veya oldukça yüksek olsa da daha uygun faiz oranı ile borçlanmak isteyenlerin de tercih ettiği bir modeldir. Bu tip borçlanmalarda beklenenin aksine geri ödememe oranları oldukça düşük olarak gerçekleşmektedir. Oran %1 den daha küçüktür. 

     Proje sahipleri ile fon sağlayacak olanlar arasında aracılık yapacak bir online platform ihtiyacı vardır. Bu platform finansman ihtiyacı duyan proje sahiplerinden talepleri toplar. Bazen ön eleme yapılır bazı platformlar ise gelen tüm başvuruları ilan eder. Fikir kabul edilince projenin sahibi sosyal ağlardan faydalanarak fon verenlere ulaşır. Bilgilendirme ve güncellemeler yapar. Belirlenmiş fon toplama süresi içinde gereken miktar toparlanırsa para proje sahibine teslim edilir, istenen miktar toplanamazsa fon sağlayanlar paralarına iade eder.

 

             Bağış ve ödül temelli modellerde riskler yatırımın başarısız olması, dolandırıcılık ve kara para aklama şeklinde ifade edilebilir. 
Bu sistem genellikle yeni kurulmuş firmaları desteklemek amaçlı olduğundan, oturmuş bir yapısı olan köklü şirkete göre daha fazla risk taşımaları normaldir. Global verilere göre bu tip firmaların yarısı ilk beş yıl içinde iflas etmektedir. Tecrübeli fon sağlayıcılar risk konusunda bilgi sahibi iken, diğerleri farkında olmayabilir. Girişimciler için eğitim imkanları sağlanması yararlıdır.

            Kitle Fonlamalarında nitelikli olarak tarif edilen tipte bir dolandırıcılık ile çok karşılaşılmamaktadır.Eğer bu tip bir durum varsa genellikle sahte platformlar ve aslında var olmayan şirketler için para toplanması biçiminde ortaya çıkmaktadır. Kara Para Aklama riskine karşı platformun kullandığı elektronik ödeme sistemi ve bulunulan ülkenin kara para aklamaya karşı aldığı önlemler kullanılmaktadır. Bu riski engellemek için diğer yöntemler belirlenen zaman aralığında toplanacak miktarı sınırlamak fonun toplanması ile kullanımı arasında geçen sürenin belirlenmesi ve böylece hem yatırım yapanların hem de düzenleyici otoritelerin daha detaylı inceleme yapabilmelerine imkan ve zaman oluşturmak sayılabilir.

 

Hazine Müsteşarlığının hazırladığı çalışma raporunda daha detaylı bilgiye ulaşabilirisiniz. Çalışma raporuna ulaşmak için tıklayın. 

Türkiyede görebileceğiniz bir örneği ise Arıkovanı.com dur.

 

Konuyla ilgili basında çıkan bazı haberler:

HaberTürk

Hürriyet